Fibromiyalji, nedeni tam olarak bilinmeyen, yaygın ağrı ve vücudun belli bölgelerindeki hassas noktalar ile karakterize, kronik bir kas iskelet sistemi hastalığıdır. Eklemlerde hareket kısıtlılığı ve şekil bozukluğuna yol açmayan ancak kişinin yaşam kalitesini bozan modern çağımızın hastalığı olarak adlandırabileceğimiz bir hastalıktır.
Sırt, omuz ve kol ağrıları, sabahları kalktığınızda sertlik, katılık hissi en tipik şikayetlerdir. Sabah tutukluğu, uyku bozukluğu, tüm vücutta sızı, yorgunluk ve vücudun çeşitli yerlerinde uyuşmalar, en sık görülen belirtilerdir. Fibromiyalji, kadınlarda erkeklerden 9 kat daha fazla görülür. Sıklıkla orta yaşlarda başlamakla birlikte 10-55 yaşları arasında da görülebilir. Yumuşak doku ağrısı bel, boyun, kollar ,bacaklar, eller, ayaklar ve dizler başta olmak üzere tüm vücutta hissedilir.
Fibromiyalji belirtileri nelerdir?
Fibromiyalji sendromunda klinik tabloyu oluşturan bulgu ve belirtiler çok çeşitlidir. Temel belirti ve bulgular kronik yaygın ağrı, tutukluk , yorgunluk, duyarlı ve ağrılı noktalar ve uyku bozukluğudur.
Yaygın Ağrı ve Tutukluk (katı hissetme): Kronik, yaygın ve iki yanlıdır. Sıklıkla bel, boyun, omuzlar ve kalçalarda görülür. Yanıcı, kemirici, yayılmacı tarzdadır ve tamamen kaybolması enderdir. Gün boyu değişiklik gösterir. Soğuk, stres, yorgunluk, nemli hava, uykusuzluk, endişe, araba yolculuğu, ailesel sorunlar, çevre ve iş yeri şartları ve fiziksel ve duygusal travma ile artarken; sıcak banyo, ılık ve kuru hava, tatil, dinlendirici uyku ve egzersiz ile azalır.
Yorgunluk: Hasta sabahları yataktan yorgun ve sertlik hissederek kalkar. Yorgunluk gün boyu sürer, ciddidir ve basit aktiviteler bile yorgunluğu arttırır. Hastalar günlük işlerini yapmakta zorluk çekerler.
Uyku Bozuklukları: Hastalar genellikle uykusuzluk, hafif uyku ve uykuda dinlenememekten yakınırlar. Uykuya daldıktan 45 dakika sonra uyanma ve uyku hissetmeme, sürekli bölünen uyku, kısacası kalitesiz uyku bu hastalığın en yıldırıcı yanlarından biridir.
Baş Ağrısı: Gerilim ve migren tipi baş ağrısı çok sık görülür.
Şişlik hissi: Hasta eklemlerinde şişlik hisseder. Ancak muayene edildiğinde herhangi bir bulguya rastlanmaz.
Raynaud Fenomeni: Soğukta hastaların ellerinde morarma ve beyazlaşma olur.
İrritabl Barsak Sendromu: Karın ağrısı, şişkinlik ve aşırı gaz ile birlikte kabızlık veya ishal olabilir.
İrritabl Mesane Sendromu: Hastalarda bir üriner enfeksiyon olmadığı halde sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma ve karın alt bölgesinde ağrı gibi şikayetler sık görülür.
Ağız Kuruluğu: Herhangi bir ilaç kullanımına bağlı değildir.
Anksiyete ve Depresyon: Anksiyete %50-70, depresyon %30 oranında bildirilmiştir.
Fibromiyalji nedenleri nelerdir?
Fibromiyaljiye neyin sebep olduğu muammadır. Bununla birlikte uzun araştırmalar neticesinde bazı faktörlerin hastalığı tetiklediği anlaşılmıştır. Bu faktörleri aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:
Enfeksiyonlar: Daha önceden geçirilmiş çeşitli enfeksiyon hastalıkları fibromiyaljiyi tetikleyebilir veya belirtileri kötüleştirebilir.
Genetik faktörler: Fibromiyalji çoğunlukla aile üyeleri arasında daha sık görülür. Araştırmacılar, bazı genetik bozulmaların (mutasyonların) fibromiyalji gelişiminde rol oynayabileceğini düşünmektedir. Bununla birlikte hastalıkla ilgili genler henüz tanımlanmamıştır.
Travma: Fiziksel ya da duygusal travma yaşayan insanlarda fibromiyalji görülebilir. Rahatsızlık travma sonrası stres bozukluğu ile ilişkili bulunmuştur.
Stres: Fiziksel ya da duygusal travma gibi bir stres kaynağı vücutta aylar veya yıllar boyunca devam eden uzun süreli etkilere yol açabilir. Ayrıca günümüz şehir yaşantısı da büyük bir stres ve endişe kaynağı olarak görülmelidir. Stres, fibromiyaljiye katkıda bulunabilecek hormonal bozukluklarla ilişkili bulunmuştur.
Kişilik yapısı: Daha çok hassas yapılı, mükemmeliyetçi ve olaylardan çabuk etkilenen kişilik yapısına sahip bireylerde görülür.
Fibromiyalji sendromunda insanların kronik yaygın ağrılar yaşamalarına neden olan faktörler de halen tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı teoriler çeşitli faktörlere bağlı olarak beynin ağrı eşiğini düşürdüğünü ve önceden acı vermeyen bir şeyin zaman içinde çok acı verici hale geldiğini belirtmektedir. Bir başka teoriye göre, vücuttaki sinirler ve reseptörler uyarılara daha duyarlı hale gelir. Bu şahısların ağrı sinyallerine aşırı tepki verebilecekleri ve gereksiz ya da abartılı acılar hissetmeleri anlamına gelir.
Nedenler net olmasa da, fibromiyalji, stres, fiziksel travma veya grip benzeri alakasız sistemik bir hastalığın sonucu olabilir. Beyin ve sinir sisteminin normal ağrı sinyallerini yanlış yorumlayarak aşırı tepki göstermesi beyindeki bir kimyasal maddedeki dengesizlikten kaynaklanabilir.
Fibromiyalji için risk faktörleri nelerdir?
Kadınlar: Fibromiyalji kadınlarda erkeklere göre yaklaşık iki kat daha sık görülür.
Travmalar: Araba kazası gibi travmaya yol açabilecek olaylar hem fiziksel hem psikolojik stres etkeni olduğundan hastalık açısından risk oluşturur.
Tekrarlayan sakatlık ve yaralanmalar: Aynı bölge ya da eklem üzerinde tekrar eden sakatlanmalar riski artırabilir.
Ailede fibromiyalji hikayesi olması: Hastalığın genetik bileşeni de bulunduğundan ailede ve yakın akrabalarda fibromiyalji olması durumunda risk artar.
Fibromiyaljinin en belirgin noktaları nerelerdir?
Fibromiyalji çoğunlukla tetik noktalar veya hassas noktalar olarak adlandırılan vücut alanlarında etkili olur. Fibromiyalji noktaları, hafif basınç uygulamakla bile ağrıya neden olabilen 18 farklı alanı içerir.
Günümüzde fibromiyaljiyi teşhis etmek için bu noktalar veri olarak kabul edilmez. Bunun yerine, bu noktalar şüphelenilen hastalıkları dışlamanın bir yolu olarak tercih edilir. Bu tetik noktalarının neden olduğu ağrı, vücudun birçok bölgesini etkileyen tutarlı künt bir ağrı olarak tanımlanabilir. Eski yönteme göre bilinen 18 tetik noktasının en az 11’inde yaygın ağrı ve hassasiyet varsa kişiye fibromiyalji tanısı konur. Tetik noktalarından bazıları şunları içerir:
- Başın arkası
- Omuz üstleri
- Üst göğüs
- Kalçalar
- Dizler
- Dirsekler
Fibromiyalji noktaları artık tanı için odak nokta değildir. Bunun yerine, üç aydan fazla bir süredir devam eden yaygın ağrı varsa ve ağrıyı açıklayabilecek teşhis edilebilir bir tıbbi durum yoksa fibromiyalji tanısı konabilir.
Fibromiyalji tedavisi nasıl yapılır?
Fibromiyalji tanısı için spesifik bir test yoktur. Görüntüleme yöntemleri de hastalıkla ilgili ipucu vermez. Tanıyı koyabilmek için belirtilere sebep olabilecek diğer hastalıkları ekarte etmek gerekir. Hastanın genel durumunu değerlendirmek, olası hastaların varlığını araştırmak için kan testi veya biyokimyasal testler istenebilir. Hassas noktaların varlığı tanı koymada eskisi kadar kullanılmasa da bu noktaların varlığı hekimi fibromiyalji tanısına yaklaştırır. Vücudun her iki tarafında da görülen, yaygın olarak anlatılan, 3 aydan uzun süren kronik ağrılar başka bir sebep bulunmaması halinde fibromiyalji tanısı alırlar. Fibromiyalji tanısı koyarken, hastalığın birliktelik gösterebildiği diğer sendromlar göz önünde bulundurulmalı, gerekirse ilgili sendrom/hastalık ile ilgili tetkikler de yapılmalıdır.
Fibromiyalji tamamıyla tedavi edilmesi mümkün olmayan bir hastalıktır. Hastalarda tam anlamıyla iyileşme beklenmez. Tedavi semptomları tedavi etmek, hayat kalitesini iyileştirmek amacıyla verilir.
Fibromiyaljide beslenmenin çok önemli bir faktör olduğu bazı diyetisyen arkadaşlarım tarafından belirtilmektedir. Instagram’da yayımladığım bu yazıma bakmak isteyebilirsiniz.
Beslenmenin yanında fibromiyaljiye neden olduğunu bildiğimiz faktörleri hayatımızdan çıkarmak da iyi bir yaklaşım olacaktır.
- Düzenli egzersiz yapmak
- Stresten uzak durmak
- Glutensiz beslenmek
Tıbbı yaklaşımları ise şöyle özetleyebiliriz:
Tedavi için kullanılan ilaçlar: Ağrı kesiciler, antidepresanlar, antiepileptikler, kas gevşeticiler, uyku hapları.
Medikal tedavinin yanı sıra yaşam tarzı değişikleri ve bazı terapilerin de fibromiyalji hastalarının semptomlarını gidermede etkili olduğu görülmüştür. Bunlar:
- Hidroterapi olarak da bilinen ılık/sıcak suda oturmak, yüzmek
- Kişiye özel hazırlanmış egzersiz programları ile yapılan aktiviteler
- Psikoterapi ile hastaların içinde bulunduğu durumu anlatarak, duygularını paylaşarak rahatlaması
- Gevşeme teknikleri
- Grup terapileri şeklinde sayılabilir.
Hepinize ağrısız bir hayat diliyorum, sevgiyle kalın efendim.
